بحران گرما نیازمند تدبیری جهانی

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ گرمای بی سابقه در ایران در کنار کم آبی و خشکسالی پی در پی زنگ خطر بسیاری را به صدا در آورده است. زنگ خطرهایی که عنوان می کند تابستانی که در میانه آن هستیم، روزهای داغ و بی آبی دارد و بایستی حواسمان به منابع آبی باشد؛ روزهایی که به دلیل شدت گرما در شهرهای مختلف، ناگزیر تعطیل می‌شود.

نکته اینجاست، آب پشت سدها باز هم نمی تواند کسری آب های زیرزمینی را که طی دهه های گذشته به شدت افت داشته است جبران کند

تصورات غلط

شاید بارندگی های بهاری سال جاری تصوری ایجاد کرده باشد که دیگر کمبود آب نداریم. اما این تصور اشتباه است، زیرا با وجود بارندگی های پی در پی و سیل آسای بهاره باز هم کمبود آب جدی است و به گفته کارشناسان، بارندگی ها نمی تواند کمبودهای گذشته را جبران کند.

شاید این سخن رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور راهگشا باشد که عنوان کرد: با وجود بارش هایی که ۲۰ تا ۴۰ درصد میانگین بلندمدت بوده است، اما وارد چهارمین سال پیاپی خشک کشور شده ایم و اثرات خشکسالی و گرما ادامه دارد.

کسری آب های زیرزمینی جبران می‌شود؟

به گفته کارشناسان، بارندگی ها خوب بود و جریان آب رودخانه ها که شریان اصلی زندگی زمین هستند، ذخیره سدها را به حد خوبی رساند. خوزستان و جنوب غربی کشور از ذخیره آبی خوبی برخوردار است، اما نکته اینجاست، آب پشت سدها باز هم نمی تواند کسری آب های زیرزمینی را که طی دهه های گذشته به شدت افت داشته است جبران کند و از عواقب خشکسالی در امان بود.

میزان بارندگی ها از ابتدای سال زراعی تاکنون اندکی بیشتر از ۲۰۰ میلی متر بوده که فقط سه درصد کمتر از شرایط عادی در این موقع از سال و این، کمترین کسری بارش کشور در حدود چهار سال اخیر نسبت به بارش یک سال آبی است.

معاون وزیر راه و شهرسازی نیز گفت: از ابتدای بهار تاکنون نزدیک به ۱۵ سامانه بارشی مؤثر و قوی کشور را فرا گرفتند و بارش های قابل توجهی در برخی پهنه ها به همراه داشته است که سهم زیادی در جبران کم بارشی های پاییز و زمستان گذشته داشتند.

اما بارش ها تاکنون جبران مافات کسری آب های زیرزمینی نکرده و فاصله از زمین تا آسمان است. لذا نه تنها وارد ترسالی نشده ایم، بلکه راه بسیاری تا جبران داریم و حالا هم گرمای بی سابقه که نتیجه گرمایش کلی کره زمین است، وضعیت را بغرنج تر می‌کند.

تابستان بسیار گرم ایران

گفته می‌شود روند گرمای هوا در ایران دو برابر جهان است. در حال حاضر دمای هوای جهان بیش از یک درجه نسبت به عصر انقلاب صنعتی افزایش یافته و این در حالی است که کشورمان در ۵۰ سال گذشته دو درجه گرم‌تر شده است.

کشورمان در 50 سال گذشته و در هر دهه به طور میانگین ۰/۴ درجه سانتی‌گراد افزایش دما را تجربه کرده است.

موضوع اینجاست که افزایش دما، شدت تبخیر دریاها، رودخانه‌ها و سایر منابع آبی را بیشتر می کند و باعث می‌شود علاوه بر کاهش ذخایر آبی، تقاضا و نیاز به آب افزایش یابد. چنانچه این موضوع در تمام ابعاد مطرح است؛ به‌عنوان نمونه در محیط‌زیست، درختان و گیاهان در هوای گرم‌تر برای اینکه خشک نشوند و به حیات خود ادامه دهند، به آبرسانی بیشتری نیاز دارند. 

علاوه بر این، در جوامع انسانی با گرم‌تر شدن هوا، تقاضا و میل به افزایش مصرف آب میان افراد، به شیوه‌های گوناگون اعم از استحمام و آشامیدن، افزایش می‌یابد. چرخه کمبود عرضه و ازدیاد تقاضا سبب محدودیت دسترسی به آب می‌شود و خشکسالی را افزايش می‌دهد.

زمین گرم‌تر می‌شود

روند خشکسالی و کم آبی شدید و به عبارتی بحران و تنش آبی ادامه دارد و این بحران در غرب آسیا به‌ویژه ایران بیش از سایر کشورهای دنیاست. گرمای بسیار شدید در دو روز گذشته نشان داد باید فکری اساسی کرد؛ گرمایی که چنان بالا بود که برای حفظ سلامت شهروندان و حفظ انرژی، کشور تعطیل شد تا گنبد داغ حرارتی خورشید و درصد بالای اشعه ماورای بنفش سلامتی مردم را به خطر نیندازد.

کشورمان در 50 سال گذشته و در هر دهه به طور میانگین ۰/۴ درجه سانتی‌گراد افزایش دما را تجربه کرده است

دانشمندان می گویند، گرمایش زمین حتی گردش کره زمین را کندتر کرده و اکوسیستم های مختلف را در خطر انداخته است؛ گرمایی که در ایران دو برابر است و قطعاً با افزایش تبخیر آب های سطحی و نیاز به آب بیشتر، خشکسالی را افزایش می‌دهد.

بحران جهانی

گرمایش بی سابقه کره زمین نه تنها در ایران بلکه در کل جهان شرایط ناگواری رقم زده است که شوخی بردار نیست و به گفته دانشمندان، با بحران جدی جهانی مواجهیم. اینکه گرمایش زمین پدیده ای جهانی است و در منطقه غرب آسیا تقریباً دو برابر میانگین جهانی است، شوخی بردار نیست. 

گرمایش زمین بر اثر افزایش گازهای گلخانه ای و تغییر اقلیم سالیانه، روند افزایش دما را بیشتر خواهد کرد و باید تدبیری جهانی و منطقه ای اندیشید و مردم همه کشورها  برای کنترل این وضعیت راهکارهای عملیاتی ویژه ای  دنبال کنند.

شاید کنترل و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای به‌وسیله همه مردم و کشورهای دنیا راهکاری مؤثر برای کنترل گرمای بی‌سابقه زمین باشد. به گفته برخی کارشناسان، سازگاری راهکار دیگری است که می تواند با تغییر ساختارها، تجهیزات، عادت‌ها و رفتارها، انسان‌ها را با شرایط آب و هوایی وفق دهد.

قطعاً سازگاری و همکاری جهانی در کاهش گازهای گلخانه ای می‌تواند روند افزایشی گرمای زمین را کنترل کند. اگر گرمایش زمین کنترل نشود، حیات کره خاکی با خطر جدی مواجه خواهد شد.